Frist Impression : ในหลวงอานันท์ ในวันแรกๆหลังขึ้นครอง

หมายเหตุ : เอกสารชั้นต้นข้างล่างนี้ เป็นส่วนหนึ่งของข้อมูลสำหรับบทความของผม เรื่อง "ในหลวงอานันท์ขึ้นครองราชย์" ตอนที่ 2 บทความเรื่องนี้ ตอนที่ 1 ได้รับการตีพิมพ์แล้วใน ฟ้าเดียวกัน ปีที่ 4 ฉบับที่ 2, เมษายน-มิถุนายน 2549, 188-228



หลังจากได้รับโทรเลขลงวันที่ 3 และ 5 มีนาคม 2477 รายงานเรื่องการสละราชย์ของพระปกเกล้า จากเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศในลอนดอน และหลังจากสภาผู้แทนราษฎร ได้ลงมติเห็นชอบให้อัญเชิญพระองค์เจ้าอานันท์เป็นกษัตริย์องค์ต่อไปแล้ว พระยาพหล ได้ส่งโทรเลขลงวันที่ 7 มีนาคม ถึงเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ มีข้อความ ดังนี้



เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ
สถานทูตสยาม กรุงลอนดอน


ข้าพเจ้าได้รับโทรเลขของท่านลงวันที่ ๓ และ ๕ มีนาคม แล้ว

๑. สภาผู้แทนราษฎร ในคราวประชุมเมื่อวันที่ ๖-๗ มีนาคม ได้รับทราบในการที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก ทรงสละราชสมบัติ และได้แสดงความเห็นชอบในในการที่ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอานันทมหิดล จะขึ้นครองราชสมบัติ ตั้งแต่วันและเวลาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงสละราชสมบัติ และสภาได้ตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ขึ้นคณะหนึ่ง ประกอบด้วย กรมหมื่นอนุวัฒน์จาตุรนต์ ประธาน พระองค์เจ้าอาทิตย์ และ เจ้าพระยายมราช

๒. ในฐานที่ท่านเป็นผู้แทนรัฐบาล ขอได้รีบไปยังโลซาน เพื่อเฝ้าพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอานันทมหิดล และถวายความเคารพของรัฐบาล ในฐานที่ทรงเปนพระมหากษัตริย์แห่งประเทศสยาม

๓. ในการที่ท่านได้กระทำไปในเรื่องหนังสือพิมพ์นั้น เป็นอันชอบแล้ว.

๔. ขอได้นำต้นฉบับพระราชหัตถเลขาทรงสละราชสมบัติมากับตัวท่าน

๕. เมื่อได้ไปโลซานแล้ว ท่านกลับประเทศสยามได้


วันเดียวกัน รัฐบาลพระยาพหล ได้มีโทรเลขไปกราบบังคมทูลเชิญ พระองค์เจ้าอานันท์ขึ้นครองราชย์ ดังนี้



His Highness Prince Ananda Mahidol, Lousanne.

With the approval of the Assemby of the People's Representatives, the State Council respectfully submit, in accordance with the provisions of Section 9 of the Constitution and Section 8 of the Law on Succession B.E. 2467, that Your Highness will be graciously pleased to ascend the Throne of Siam in succession to His Majesty King Prajadhipok who has abdicated, as from March 2nd B.E. 2477 - 13,45 o'clock English time.

Chao Phya Sri Dharmadhibes has been instructed as Government delegate to proceed forthwith to Lousanne in order to present the humble duties of the Government to Your Highness as King of Siam.

Col.Phya Phahol Pholphayuha Sena President of the State Council

ส่งวันที่ ๗/๑๒/๗๗



หลังจากได้รับโทรเลขข้างบนของพระยาพหล และหลังจากได้เข้าเฝ้าพระปกเกล้าเป็นครั้งสุดท้ายแล้ว (ดูกระทู้ "Final Impression : พระปกเกล้า ในวันแรกๆหลังสละราชย์") เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศกับนายดิเรก ชัยนาม ได้เดินทางไปยังโลซาน สวิสเซอร์แลนด์ เมื่อวันที่ 14 มีนาคม และได้เข้าเฝ้าพระองค์เจ้าอานันท์และพระราชชนนี ในวันรุ่งขึ้น เมื่อเข้าเฝ้าแล้ว ได้เดินทางต่อไปยังฝรั่งเศสเพื่อโดยสารเรือกลับประเทศสยาม ถึงประเทศสยามกลางเดือนพฤษภาคม ปลายเดือนต่อมา (มิถุนายน 2478) เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ ได้จัดทำ "รายงานการไปเฝ้าสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ กรุงลอนดอน และสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว อานันทมหิดล ณ เมืองโลซาน" มีความยาว 19 หน้า เสนอต่อรัฐบาล เท่าที่ผมทราบ เอกสารดังกล่าวไม่เคยได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่มาก่อน

ตัวบทข้างล่างนี้ ซึ่งเป็นส่วนที่กล่าวถึงการเข้าเฝ้าในหลวงอานันท์ที่โลซาน ผมคัดลอกมาจากหน้า 18 และ 19 การสะกดคำเป็นไปตามต้นฉบับ ซึ่งเป็นพิมพ์ดีด



ในโอกาสที่เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศและนายดิเรก ชัยนาม เลขานุการ ได้ไปเฝ้าสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่โลซาน สวิสเซอร์แลนด์ครั้งนี้ จึงขอเสนอข้อความทั่วๆไปอันเกี่ยวกับพระองค์ด้วย


การศึกษาของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนั้นอยู่ในชั้นต้น ยังไม่ถึงมัธยม ได้ดำเนินไปตามสมควร สังเกตุว่าทรงมีความเพียรและเฉลียวฉลาดพอควรแก่พระชนมายุ พระทัยโอบอ้อมอารีย์ และมัทยัศในการใช้จ่าย ไม่สุรุ่ยสุร่าย


ในเวลานี้ กำลังศึกษาวิชชาในภาษาฝรั่งเศสและความรู้ทั่วไป ทรงอ่านและเขียนภาษาฝรั่งเศสได้พอควรตามชั้นในโรงเรียน ส่วนภาษาไทยทรงอ่านและเขียนได้บ้าง โดยพระราชชนนีเป็นธุระช่วยสอนบางเวลา แต่ความรู้ยังอ่อนมาก ควรจะทรงภาษาไทยให้มากอีกสักหน่อย ควบกันไปกับวิชชาที่ศึกษาในโรงเรียน ในทางศาสนา ควรอบรมศึกษาให้ความรู้ธรรมในพุทธศาสนา ตามควรแก่พระชนมายุกำกับไปด้วย การรักษาอนามัยและการอบรมทางบ้าน พระราชชนนีได้เป็นธุระเอาใจใส่เป็นอย่างดี และเลี้ยงดูอย่างฝรั่ง ให้ความรู้กว้างขวาง มี democratic ideas ไม่ถือพระองค์เป็นเจ้า การเรีนก็ดี การเล่นในโรงเรียน เวลาเลิกเรียนแล้วก็ดี คละปะปนกับเด็กอื่นทั่วไป เดิมโรงเรียนไม่ได้ให้สิทธิพิเศษอย่างใด แต่ภายหลังเมื่อทราบว่า เป็นพระเจ้าแผ่นดินขึ้น ทางโรงเรียนได้ให้ความอารักขามากขึ้น ข้อนี้ควรจะให้ราชเลขานุการประจำพระองค์ เอาใจใส่ และติดต่อกับโรงเรียน เพื่อให้ความอารักขาและช่วยเหลือเป็นพิเศษ ซึ่งทางโรงเรียนก็คงยินดี เพราะเป็นเกียรติยศแก่โรงเรียนเอง การระวังรักษาทางตำรวจ มองซิเออร์ Jacquillard หัวหน้ากรมตำรวจ Canton de Vaud ได้รับรอง เมื่อมาพบ ในการเลี้ยงอาหารที่ Hotel Royal ซึ่งพระยาราชวังสัน อัครราชทูตสยามกรุงปารีสได้เชิญมาเลี้ยง ว่าจะเป็นธุระคอยระวัง เมื่อจะประพาศไปที่ใด ขอให้แจ้งให้เขาทราบ เพื่อจะได้ส่งตำรวจไปคอยดูแล ในขณะที่อยู่โลซาน ยังไม่มีตำรวจมาประจำที่ประทับ แต่เข้าใจว่า เขาใช้ตำรวจสันติบาลนอกเครื่องแบบ คอยระวังรักษาอยู่แล้ว เช่น เมื่อมีการรรับรองที่ Palace Hotel มีตำรวจนอกเครื่องแบบไปประจำอยู่หลายนาย หากว่าได้ย้ายจาก flat ไปอยู่บ้าน Villla บางทีอาจขอตำรวจไปประจำก็น่าจะได้


พระราชชนนีศรีสังวาลย์เล่าว่า เดิมสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมักประชวรกระเสาะกระแสะ แต่ต่อมาบัดนี้ทรงสะบายดีแล้ว พระวรกายอยู่ข้างบอบบาง แต่ตามที่สังเกตุ ทรงแข็งแรงดี ทั้งนี้เห็ฯได้จากการที่ไปทรงสะเกต แลเล่นสกีบนเขาที่ Caux


ที่ประทับ ณ เมืองโลซาน คือ ๑๖ Avenue Tissot เป็นทำเลดีพอควร แต่เป็น flat ประทับอยู่ชั้นล่าง ส่วนชั้นสูงขึ้นไปอีก ๓ ชั้น คนอื่นเขาเช่าอยู่ จะครบสัญญาเช่าในเร็วๆนี้ พระราชชนนีศรีสังวาลย์แจ้งว่า เมื่อสิ้นสัญญาเช่าแล้ว จะได้หาที่เช่าใหม่ให้เหมาะแลดีกว่าที่เก่า เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศเห็นพ้องด้วย และได้สนับสนุนว่า เป็นสิ่งที่ควรอย่างยิ่ง เพื่อให้สมแก่พระเกียรติยศ และควรเป็น Villa โดยเอกเทศด้วย อนึ่ง เวลานี้ยังไม่มีรถยนต์ส่วนพระองค์ ซึ่งควรมีเพื่อสะดวกแก่การเสด็จไปศึกษาที่โรงเรียนและเสด็จประพาส ข้อนี้ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศได้เรียนพระราชชนนีเป็นการส่วนตัว


เขียนโดย. อ.สมศักดิ เจียมธีรสกุล