ถาม - ตอบ : ความเป็นมาของ "กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ"

เรียนถาม อ.สมศักดิ์ และท่านอื่นๆในนี้ว่า
ทำไม รัฐบาล จอมพล ป.จึงแก้ กม.หมิ่นในปี 2499

จาก ม.104(1) ปี 2475

ผู้ใดกระทำการให้ปรากฏแก่คนทั้งหลายด้วยวาจา หรือลายลักษณ์อักษร หรือเอกสารตีพิมพ์ หรือด้วยอุบายอย่างใดๆดังต่อไปนี้

ก)ให้เกิดความดูหมิ่นต่อพระมหากษัตริย์ หรือรัฐบาล หรือข้าราชการแผ่นดินในหมู่ประชาชนก็ดี
ข) ...
ค) ...
ง) ...ผู้นั้นมีความผิดต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินกว่า 7 ปี และให้ปรับไม่เกินกว่าสองพันบาท ด้วยอีกโสตหนึ่ง

" แต่ถ้าวาจา หรือลายลักษณ์อักษร หรือเอกสารตีพิมพ์ หรือด้วยอุบายอย่างใดๆ ที่ได้กระทำไปภายในความมุ่งหมายแห่งรัฐธรรมนูญ หรือเพื่อสาธาณะประโยชน์ หรือเป็นเพียงการแสดงความคิดเห็นโดยสุจริต หรือเป็นเพียงการติชมตามปกติวิสัย ในบรรดาการกระทำของรัฐบาล หรือราชการแผ่นดิน การกระทำนั้นไม่ให้ถือว่าเป็นความผิด "


ปี 2499 ม.112

ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินเจ็ดปี

ทั้งที่การแก้ กม.หมิ่นแบบนี้ จะมีแต่ทำให้รัฐบาลแปลก เสียเปรียบ ซึ่งตอนนั้น กำลังงัดข้อกับวังด้วย


Anti-Feudalism : ถาม


****

สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล : ตอบ


คืออย่างนี้นะครับ

ก่อนอื่น คุณเข้าใจผิด กฎหมาย "หมิ่น" ก่อน 2499 ไม่ใช่ มาตรา 104 นะครับ แต่คือมาตรา 98 และ 100

มาตรา 104 นี่ มันไม่ใช่ตัวกฎหมาย "หมิ่น" โดยตรง แต่เป็นกฎหมายกบฏ แต่มันมีข้อความที่พูดถึงการทำไม่ดีต่อกษัตริย์ ที่จะว่าไปแล้ว "ซ้ำ" กับ กฎหมาย "หมิ่น"


คือยังงี้นะครับ

"กฎหมายหมิ่น" นี่เป็นการเรียกแบบไม่เป็นทางการอย่างเป็นทางการ คือความผิดในลักษณะหมิ่นประมาทต่อกษัตริย์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่ง ของ ประมวลกฎหมายอาญาพูดง่ายๆคือ ไม่มี "กฎหมายหมิ่นฯ" แยกต่างหาก (เช่น ออกมาในรูป "พรบ.ว่าด้วย การหมิ่นประมาท กษัตริย์ ราชวงศ์" อะไรทำนองนี้)

ต้องเข้าใจตรงนี้ก่อนเพราะจะบอกต่อไปว่า

ทีนี้ ในประวัติศาสตร์กฎหมายไทย มีการทำ "ประมวลกฎหมายอาญา" ใหญ่ เพียง 2 ครั้งเท่านั้น

ครั้งแรกคือ ร.ศ.127 ครั้งที่สอง คือ พ.ศ.2499 ซึ่งยังถือว่าใช้มาถึงปัจจุบันทีนี้ลักษณะการทำ ประมวลฯ นี่คือ เขาทำครั้งแรกเสร็จ แล้วสามารถแก้เป็นมาตรา เรื่อยๆได้ ดังนั้น ตัวบทของ ร.ศ.127 ก็ใช่ว่า จะไม่เปลี่ยนเลยจนถึง พ.ศ.2499 หรือ ตัวบทของ 2499 ที่วา "ใช้มาถึงปัจจุบัน" ความจริง ก็มีหลายมาตรามากๆที่มีการเปลี่ยน (รวมทั้งมาตราว่าด้วย "หมิ่น" นี้ด้วย)

ทีนี้ ในประมวลฯอาญา นี้ เขาก็จะแบ่งออกเป็น "ภาค" เป็น "ส่วน" เป็น "หมวด" ซอยย่อยๆลงไป

เอาละ ทีนี้ มาถึงสิ่งที่เรียกว่า "กฎหมายหมิ่น" ใน ประมวลอาญา ทั้ง 2 "ฉบับ"

(ผมข้าม เรื่อง "บรรพบุรุษ" ของ "กฎหมายหมิ่น" ในประมวลอาญา ไปนะครับ คือความจริง มีกฎหมายว่าด้วย "พระราชกำหนดว่าด้วยหมิ่นประมาท" รศ.118 อันนึง ที่มีข้อความเป็น "ต้นแบบ" ของ "กฎหมายหมิ่น" ในประมวลอาญา เรียกว่า เกือบจะไม่ได้แก้ถ้อยคำเท่าไรเลย จาก ร.ศ.118)


ทีนี้ ประมวลอาญา ร.ศ.127

ภาค 2
ว่าด้วยลักษณะความผิด

ส่วนที่ 1
ว่าด้วยความผิดประทุษร้ายต่อพระเจ้าอยู่หัวและพระราชอาณาจักร

หมวดที่ 1
ความผิดฐานประทุษร้ายต่อพระบรมราชตระกูล


(เหนื่อยไหมครับ การแบ่งหมวดหมู่ !)


มาตรา 97 (ขออภัยขี้เกียจพิมพ์) เกี่ยวกับการ "ประทุษร้าย" ต่อ K, Q โทษประหารชีวิต

อันนี้ไม่นับว่า "หมิ่น" แต่คือหมายถึง "ทำร้ายร่างกาย"

มาตรา 98 นี่แหละครับเริ่ม "กฎหมายหมิ่น" ล่ะ มีข้อความดังนี้

" ผู้ใดทะนงองอาจ แสดงความอาฆาตมาดร้าย หรือหมิ่นประมาทต่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ดี สมเด็จพระมเหษีก็ดี มกุฏราชกุมารก็ดี ต่อผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในเวลารักษาราชการต่างพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ดี ท่านว่าโทษของมันถึงจำคุกไม่เกินกว่าเจ็ดปี และให้ปรับไม่เกินกว่าห้าพันบาทด้วยอีกโสดหนึ่ง "


มาตรา 99
(ขออภัย ไม่พิมพ์อีก ขี้เกียจ ไว้วันหลัง ว่างๆก่อน) อันนี้เหมือน มาตรา 97 คือ ว่าด้วยการ ประทุษร้าย เพียงแต่คราวนี้ ครอบคลุม ลูกกษัตริย์ ไม่ว่ารัชกาลใด ... อันนี้ ก็ไม่อาจถือว่า เป็น "กฎหมายหมิ่น" เช่นกัน

มาตรา 100
(อันนี้ ต้องจัดเป็น "กฎหมายหมิ่นฯ" ด้วย เพราะมีข้อความดังนี้)

" ผู้ใดทะนงองอาจ แสดงความอาฆาตมาดร้าย หรือหมิ่นประมาทต่อพระราชโอรส พระราชธิดา ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไม่ว่ารัชชกาลหนึ่งรัชชกาลใด ท่านว่าโทษของมันถึงจำคุกไม่เกินกว่าสามปี และให้ปรับไม่เกินกว่าสองพันบาทด้วยอีกโสตหนึ่ง "

(มาตรานี้ ถูกยกเลิกไปในปี 2477 คือหลัง 24 มิถุนาขอให้สังเกตว่า ที่มีการพูดกัน โดย ปชป. นี่แหละ ว่าจะ "ขยายกฎหมายหมายหมิ่น" คือการกลับไปรื้อฟื้นมาตราในลักษณะ ม.100 ของ ประมวลฯ รศ.127 นี้)


ทีนี้ มาตรา 104 ทีคุณยกมา ไม่ใช่อยู่ใน

หมวดที่ 1
ความผิดฐานประทุษร้ายต่อพระบรมราชตระกูล
ครับ

แต่อยู่ใน
หมวดที่ 2
ความผิดฐานขบถภายในราชอาณาจักร
ครับ

เริ่มที่มาตรา 101

ทีนี้ เป็นความจริงว่า มาตรา 104 ที่คุณยกมา มีข้อความคล้าย ม.98 ข้างต้น แต่โดยจารีตประวัติศาสตร์กฎหมาย เขาไม่นับว่านี่คือ "กฎหมายหมิ่น" เสียทีเดียว แต่ถือเป็น เรื่อง "ขบถภายในราชอาณาจักร"คือถ้าถามผม ผมก็ว่า มันซ้ำซ้อนกัน


ทีนี้ พอคุณถามว่า ทำไมแก้ 2499

ก่อนอื่น คุณต้องเข้าใจว่า คุณเข้าใจผิดในแง่ที่เพิ่งอธิบายมา เพราะ กฎหมายหมิ่น" ไม่ใช่ มาตรา 104 แต่เป็นมาตรา 98 ดังกล่าว

และการแก้ เป็นมาตรา 112 ที่คุณยกมา ไม่ใช่แก้ ม.104 ครับ แต่แก้ ม.98พูดอีกอย่างคือ
คุณยก ตัวบทคนละอันของความผิดคนละหมวดมา!

ม.98 ถูกแก้เป็น ม.112 (ม.104 เองก็มีการแก้บ้าง แต่ในเมือมันไม่ใช่กฎหมายหมิ่นอยู่แล้ว ผมขอข้ามไป)


แต่ก่อนที่จะบอกว่า แก้อย่างไร ต้องอธิบาย เรื่อง "ปีทีแก้" ที่คุณถามก่อน คือ ทำไม 2499 ขอให้ย้อนหลังไปดูเรื่อง ประมวล อาญา นะครับ ที่ผมบอกว่ มีการออกมา 2 ครั้งเท่านั้น คือ ร.ศ.127 และ 2499

ปีที่คุณบอกว่าแก้ ม.104 เป็น ม.112 (ที่จริง คือแก้ ม.98 เป็น ม.112) ก็คือ มีการออก ประมวลใหม่ นั่นเอง


หลังคณะราษฎร ปฏิว้ติ 24 มิถุนา แล้ว เขาก็มีการตั้งกรรมการขึ้นมาพิจารณาว่า กฎหมายอะไรของ "ระบอบเก่า" ที่มีลักษณะล้าหลัง ไม่สอดคล้องกับ "ระบอบใหม่" อะไรทำนองนี้ ก็ตั้งกัน ดูเหมือนจะมากกว่า 1 ชุด

กรรมการชุดนึง ก็ตั้งขึ้นเพื่อพิจารณา ว่า "ประมวลกฎหมายอาญา"
ร.ศ.127 ที่มีอยู่ ควรจะปรับปรุงแก้ไขอย่างไรบ้างทีนี้ กรรมการแก้ไข "ประมวลอาญา" ทีว่า ก็ทำงานอย่าง "มาราธอน" มากๆ

คือเป็น 10-20 ปีครับ!

มีการเปลี่ยนตัวกรรมการ หลายคน มาถึงช่วงหลังๆ ก็เรียกวา แทบจะเปลี่ยนยกชุด (แต่ใช้ชื่อเดิม) ตอนแรก ถ้าจำไม่ผิด มี ดร.เดือน บุนนาค ที่เป็น เลขา กฤษฎีกา เป็นประธาน ต่อมา ก็เปลี่ยนเป็น หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ หรือยังไงนี่แหละ

ทำกันมาข้าม รบ. ข้ามยุคสมัย เลยมาจนหลังสงครามโลกแน่ะครับ ในที่สุด ก็ออกมา เป็น "ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ.2499" นี่แหละ

ดังนั้น คำถามว่า ทำไมจึงมีการแก้ "กฎหมายหมิ่น" (มาตรา 98 ไม่ใช่ 104 อย่างที่คุณเข้าใจ มาเป็น ม.112) ก็ตอบง่ายๆว่า เพราะ การทำประมวลอาญา อย่างมาราธอน มันมาเสร็จเอา ตอนช่วง 2499 พอดี


ทีนี้ มาตรา 98 ก็แก้เป็น มาตรา 112 มีข้อความ (ดังที่คุณยกมา) ดังนี้

" ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินเจ็ดปี "


อย่างที่เล่าแต่ต้นว่า มีการยกเลิก ม.100 ที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของ "กฎหมายหมิ่น" ของ "ประมวลอาญา ร.ศ.127" ด้วย ตั้งแต่ปี 2477

คือกรรมการพิจารณาปรับปรุงกฎหมาย ของคณะราษฎร ทีตั้งขึ้นตั้งแต่ปฏิวัติใหม่ๆ เขาจะพิจารณาว่า มีกฎหมายอะไร ไม่ว่าจะเป็นกฎหมายแยกเป็นฉบับอิสระ (พรบ.ต่างๆ) หรือ เป็นมาตรา บางมาตรา ในประมวลอาญา ก็ตาม ถ้าเขาเห็นว่า สำคัญ เขาก็เสนอให้แก้ไขก่อน อย่างกรณี ยกเลิก ม.100 ที่วา เพราะเห็นว่า มากเกินไป ไมใช่สมบูรณาญาสิทธิราชแล้ว ไม่จำเป็นต้องปกป้องลูกกษัตริย์ที่เกิดในทุกรัชกาล (ที่ยังมีชีวิต)

ถ้ามีเวลา ผมอยากเขียนบทความเรื่อง การทำงานของกรรมการปรับปรุง "ประมวลอาญา" เหมือนกัน เพราะผมมีเอกสารการประชุมของพวกเขาค่อนข้างครบ

ที่จะเล่าให้ฟังสั้นๆคือ - และนี่เป็นประเด็นสำคัญมากในความเห็นผม - เห็นได้ชัดว่า วิธีคิดของบรรดานักกฎหมาย ทีเป็นกรรมการนั้น เปลี่ยนน้อยมาก คือ ไม่ได้มี spirit ของการปฏิวัติ อย่างที่อาจจะคิดกัน
(ทั้งๆที่เพิ่งปฏิวัติเสร็จ)

และนี่คือสาเหตุว่า ทำไม "กฎหมายหมิ่น" จริงๆแล้ว แก้ไขน้อยมาก (เปรียบเทียบ ม.98 กับ ม.112 ดู)


สุดท้าย เกิดอะไรขึ้นกับ ม.104 ทีเป็นส่วนหนึ่งของความผิด
"ขบถภายในราชอาณาจักร" ที่คุณยกมา?

อ้อ ผมควร กล่าวด้วยว่า (ขออภัย คือเขียนแบบสดๆ ไม่ได้ร่าง) ผมลืมทักไปด้วยว่า นอกจากเข้าใจผิดเรื่อง ม.104 เป็น "กฎหมายหมิ่น" แล้ว อันที่จริง ตัวบท (text) ที่คนยกมา ไมใช่ของ 2475 นะครับ แต่เป็นของ 2478

คือ ประมวลอาญา ร.ศ.127 นี่ ก็มีการแก้ไข เป็นมาตราๆ สำคัญ 2 ครั้ง ครั้งนึงคือช่วง 2470 อีกครั้ง คือหลัง 2475 คือในปี 2478
(ช่วงใกล้ๆกับที่ตัด ม.100 ออก)

ข้อความที่คุณยกมา ที่มี "ข้อยกเว้น" ให้ว่า ถ้าการวิจารณ์ เป็นไปเพื่อส่วนรวม ฯลฯ อะไรนั่น คล้ายๆกับว่า จะทำให้ "เข้ายุคสมัย" ว่า เดี๋ยวนี้เป็น ปชต. แล้วนะ อะไรทำนองนั้น ก็เหมือนที่ยกเลิก ม.100 ไป
(แต่ตัว ม.98 ไม่ได้แก้ ดังกล่าวแล้ว)


ทีนี้ พอมาถึง พ.ศ.2499 เป็นยังไง

ผมให้คุณไปทำการบ้านเองมั่ง ถ้าสนใจเรื่องนี้ (ซึ่งไม่ใช่ตัวกฎหมายหมิ่น โดยตรง)คือเว็บไซต์ กฤษฎีกา คุณสามารถ โหลด ประมวลอาญา
พ.ศ.2499 นี้มาดูได้ หรือจะเข้าห้องสมุดไหน ก็ได้ มีคำอธิบายเยอะแยะมาก

ที่น่าเสียดายคือ ตัวบท ประมวลอาญา ร.ศ.127 นี่สิ หายากมากตอนนี้ แทบจะไม่มีในหนังสือเล่มไหนเลย(ผมเคยไปหาอยู่ ไม่นานมานี้) ที่สำคัญ เท่าที่ผมเคยหา ไม่เคยมีการขึ้น on line

โอเค เท่านี้ก่อนนะครับ มีอะไรลองถามมาใหม่ หรือถ้าผมคิดอะไรออก ค่อยมาเสริมใหม่


สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล


ที่มา : บอร์ด"ฟ้าเดียวกัน" : "อ่าน"เอาเรื่อง : เรียนถาม อ.สมศักดิ์ และท่านอื่นๆในนี้ว่า ทำไม รัฐบาล จอมพล ป.จึงแก้ กม.หมิ่นในปี 2499